67 yıl evvel 6-7 Eylül 1955’te yaşananları o devir 20 yaşında olan Niko Marusis, CNN Türk editörü Serdar Korucu’ya anlattı. Marusis, birinci evrede yaşadıklarını şöyle anlattı: “Akşam 6 sıralarında Galata’daki dükkanımızdan Üsküdar’a yanlışsız gidiyorduk. Vapur iskelesine geldiğimiz vakit ikinci baskı gazeteleri gördük. “Atatürk’ün konutuna bomba atıldı” diye bir heyecan yaratılmıştı.”
Üsküdar’da geçtikten sonra süratle konutuna gerçek gittiğini söyleyen Marusis, “Evimde alt katımda bir muhtar oturuyordu. Bana “Niko bayrak as” dedi ve çabucak bir büyük bayrak astım. Bunu birinci yapan bendim. Diğer kimse bilmiyordu” dedi.
Marusis, Bağlarbaşı’ndan gelen bir güruhun mahalle içerisinde ilerlediğine şahit olduğunu tabir etti ve “İlk başta taş atılan meskenler ortasında Türklerin de vardı. Lakin Rumların konutları daha evvel belirlenmişti. “X” işareti konulmuştu. Böylelikle hangisi Türk meskeni, hangisi Rum konutu olduğu belliydi” diye konuştu.
Niko Marusis, birinci etapta Rum toplumuna ilişkin binayı yakan güruhun daha sonra kiliseyi gaye aldığını, kapısını açmak için oradaki görevliyi tehdit ettiklerini söyledi, “İlk işleri para konulan yeri açtılar, paraları aldılar. Ellerindeki sopalarla avizeleri yere indirdiler. İkonalara da ziyan verdiler, gözlerini çıkarttılar. Bir oldukça sürdü bu” dedi.
Mehmet isminde bir çalışanın Galata’daki dükkanın kepenklerini parçalayan güruha karşı koymaya çalıştığını hatırlatan Marusis, mescitlere de ses sistemi satan o dükkanın talih yapıtı, yanmayan bir yağın yere yayılması sonucu kurtulduğunu aktardı.
Galata’da şapkacıların, ayakkabıların talan edildiğini, Bankalar Caddesi’nde de birçok dükkanın yağmalandığını söyleyen Niko Marusis, Beyoğlu’nda gördüğü görüntüyü şöyle anlattı: “O gün, durum harikulade bir fecaatti. Kumaşlar, paltolar yerdeydi, kimileri alınmış, kimileri atılmıştı. İstiklal caddesi halı üzereydi. 20-25 santimetre yükseklikteydi. O çarşaflar, hoş kumaşlar, elbiseler, hepsi birbirine karışmış, yollardaydı.”
Hedef alınan yerlerin yalnızca iş yerleri olmadığının altını çizen Marusis, “Taksim’deki okula da ziyan vermişlerdi. Aya Triada Kilisesi’nin içine girmişler, kırmışlar, dökmüşlerdi. Samatya’daki kiliseler çok ziyan gördü. Balıklı’da bir papaz vardı. Onu da kaybettiler. Orada delikler vardı, onlara atıp öldürdüler. Şişli’ye kadar da gittiler. Yeni ölmüş olanların da mezarlarını açıp bıçakladılar” dedi.
O devir Demokrat Parti’deki Rum milletvekillerinin de yaşananlara reaksiyon gösterdiğini, Meclis gündemine getirdiğini tabir eden Niko Marusis, tanıdıkları ortasında pek çok kişinin o periyot İstanbul’dan ayrıldığını fakat kendisinin terk etmediğini söyledi.
Marusis, “Atina’ya gittiğimde ‘Hoş geldin’ diyorlardı. Ben onlara şunu söylüyordum: ‘Türk insanı kadar güzel, merhametli bir insan yoktur.’ Bunu da hep söylerim. Türkler uygun insanlardır. Arkadaşlarımdan bir fiske görmedim. İstanbul da dünyanın en hoş kentidir. Çok hoş bir yer. Eşi bulunmayan bir memleket burası. Böylelikle yaşananlar oldu ve unuttuk” dedi.
